"Мәктәп туризмы" программаһы тормошҡа ашырыла

2022 йылдың сентябрендә Башҡортостанда республика Башлығы Радий Хәбиров инициативаһы менән «Туризм һәм ҡунаҡсыллыҡ индустрияһы» милли проекты сиктәрендә «Мәктәп туризмы» программаһы старт алды. Был башланғыстың төп маҡсаты – йәш быуынды ҡыҫҡа сәйәхәттәр аша тыуған яҡтың тарихи һәм мәҙәни байлыҡтары менән таныштырыу. Беҙҙең республика был проектҡа индерелгән тәүге төбәктәрҙең береһе булды. Республика Башлығы һүҙҙәренсә, республикабыҙ тарихи үткәне, бөгөнгөһө менән туристарҙы йәлеп итерлек хозур төбәк. Планға ярашлы, 2022 йылда уны тормошҡа ашырыуға федераль бюджеттан 55,5 миллион һум һәм республика бюджетынан 22,2 миллион һум бүленгән, ә 2023 йылда был сумма федераль бюджеттан 188,7 миллион һум һәм республика бюджетынан 75,5 миллион һум тәшкил иткән. Проектта ҡатнашыу өсөн мәктәптәр һәм муниципалитеттарҙың мәғариф бүлектәре 5-9-сы класс уҡыусыларынан төркөмдәр төҙөй, маршрут һәм сәйәхәт ваҡытын һайлай. Экскурсиялар ике көн дауам итә һәм уҡыусылар өсөн бушлай.

Әлеге ваҡытта 46 маршрут әҙерләнгән, улар уҡыусыларға үҙ төбәгенең тарихын һәм традицияларын яҡшыраҡ аңларға ярҙам итә. Проектта Башҡортостандан федераль реестрға индерелгән 21 турист операторы ҡатнаша. Турпакетҡа күсенеү, йәшәү, туҡланыу, экскурсиялар һәм страховка индерелгән.

Воскресенский  баҡыр иретеү заводы

«Воскресенский баҡыр иретеү заводы» арт-үҙәге - «Мәктәп туризмы» программаһының иң популяр йүнәлештәренең береһе. Экскурсия сәфәре барышында Воскресенск ауылындағы тыуған яҡты өйрәнеү музейына барырға, фольклор программаһын ҡарарға, арт-объект һәм картиналар галереяһы менән танышырға мөмкин.

“Мәктәп уҡыусыларының килеүе бик оҡшай. Бынан тыш, балалар аралашырға өйрәнә, һорауҙарҙы теүәл бирергә тырыша. Күргәндәрен тикшереп, тәьҫораттары менән уртаҡлашып, йомғаҡ яһап, улар һөйләшергә, үҙ фекерен белдерергә, уны яҡларға, иң мөһимен билдәләргә өйрәнә. Шул уҡ ваҡытта башҡаларҙы тыңлай, уларҙың фекерен үҙ фекерҙәре менән сағыштыра”, - ти геогид Наталья Смирнова.

Иҫегеҙгә төшөрәбеҙ, Воскресенский ауылы "Торатау" геопаркына ҡарай һәм тарихи тораҡ булып тора. Башҡортостан Республикаһының Воскресенский йылғаһындағы Воскресенский ауылындағы баҡыр иретеү заводының тарихы 1734 йылдан башлана. Иван Кирилов етәкселегендәге экспедиция был урындарҙы тикшерә һәм металлургия заводы төҙөүҙе тәҡдим итә. Әммә 1735-1740 йылдарҙағы башҡорт ихтилалы һөҙөмтәһендә завод ҡоролмаларының бер өлөшө юҡ ителә, һәм проект тамамланмай ҡала.

1744 йылда баҡыр иретеү заводы сауҙагәр Иван Борисович Твердышевҡа тапшырыла. Ул заводты Тор йылғаһындағы яңы урында, тәүге урынынән 96 километр алыҫлыҡта тергеҙә. Твердышев хәрби ихтыяждар өсөн баҡыр етештереүсе уңышлы предприятие ойоштора.

Пугачев ихтилалы ваҡытында завод Пугачев ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына һәм арсенал булараҡ ҡулланыла. Пугачев еңелеү менән завод талана һәм емерелә. Бынан һуң предприятие бер нисә тапҡыр хужаларын һәм етештереү йүнәлешен алмаштыра. Ахырҙа 1870 йылда ул инглиз компанияһы идаралығына күсә, ә һуңынан, 1891 йылда, В.А. Пашковҡа һатыла. Уның етәкселегендә 1896 йылда баҡыр етештереү туҡтатыла, ә завод суйын иретеүгә үҙгәртеп ҡорола. Әммә 1902 йылда сәнәғәт көрсөгө арҡаһында завод тулыһынса ябыла.

Иҡтисади туризм - Мәләүез районының бренды

Күптәр, моғайын, был район «Башҡортостан» милли паркы, үҙенең боронғо тәбиғәте һәм Нөгөш һыуһаҡлағысы менән дан тота, тип әйтер. Кемдер Воскресенский баҡыр иретеү заводы һәм картиналар галереяһы тураһында иҫенә төшөрөр. Һәм быларҙың барыһы ла, һис шикһеҙ, дөрөҫ. Мәләүез районының байлығы - уның тарихи һәм мәҙәни мираҫы, тәбиғәт ҡомартҡылары, шулай уҡ быны һаҡлап, киләсәк быуындарға тапшырырға тырышыусы шәхестәр.  

Төбәктә туризмды үҫтереү ниндәй юл менән бара, беҙҙә нимә ҡарарға һәм ҡунаҡтарға нимә тәҡдим итергә мөмкин?

«Воскресенский баҡыр иретеү заводы» арт-үҙәге майҙаны бер ҡасан да буш тормай. Уларҙың ҡайһы берҙәре боронғо ауыл тарихы менән ҡыҙыҡһына, кемдер эффектлы фотолар өсөн урындарҙы ентекләп өйрәнә. Арт-үҙәк геогиды Наталья Смирнова эшләгән экскурсиялар йыш килгән ҡунаҡтарҙы ла хайран ҡалдыра. Уның һүҙҙәренсә, ауылдың үҙенсәлекле атмосфераһы бар, йәшел урман, Тор йылғаһы һәм уникаль тарихи ҡомартҡылар уларҙы хайран итә.

- Бында һәр урындың үҙ тарихы һәм мәғәнәһе бар. Туристарҙы беҙҙең боронғо йолаларыбыҙ, байрамдарыбыҙ, көнкүрешебеҙ, ауылдың мәҙәни-тарихи мираҫыбыҙ йәлеп итә. Республика Башлығы Радий Хәбиров башланғысы менән «Башҡортостанда оҙон ғүмер», «Мәктәп туризмы», «Сәнәғәт туризмы» кеүек программалар ҙа ауылыбыҙҙа туризмды үҫтереүгә булышлыҡ итә. Бының өсөн ҙур рәхмәт, - ти Наталья Владимировна.

Ысынлап та, боронғо ауыл үҙәгендә урынлашҡан «Воскресенский баҡыр иретеү заводы» арт-үҙәге бөгөн заманса туристик комплекс булып тора. Саф һауа, әүҙем ял һәм бай тарих бында бөтә республиканан һәм Рәсәйҙең башҡа төбәктәренән йөҙҙәрсә ҡунаҡты йәлеп итә. Туристик комплекстың төп иҫтәлекле урындары - баҡыр иретеү заводы һәм картиналар галереяһы. Воскресенск ауыл биләмәһе башлығы Сергей Кувайцевтың арт-үҙәккә күберәк ҡунаҡтарҙы йәлеп итеү һәм уларҙы ҡыҙыҡһындырыу тураһында уйҙары һәм идеялары күп.

Туризм табыш килтерергә тейеш

Яңы заман яңы алымдар һәм аныҡ ҡарарҙар талап итә. Һуңғы йылдарҙа Башҡортостанда туризмды үҫтереүгә иғтибар ныҡ бүленде. Бөтә республика буйынса туристик объекттарҙы яңыртыу һәм яңыларын асыу буйынса эш алып барылды. Был саралар күрше төбәктәрҙән генә түгел, башҡа илдәрҙән дә ҡунаҡтар йәлеп итеүгә булышлыҡ итте. Бөгөн дә, донъяла санкциялар үткәрелгән шарттарҙа ла, беҙҙең төбәк ошо йүнәлештә үҫешен дауам итә. Кешеләр Башҡортостандың тәбиғәт матурлығын күрергә, урындағы халыҡтың мәҙәниәте һәм йолалары тураһында белергә, шулай уҡ милли ризыҡтарҙан ауыҙ итергә килә.

Туризм йылдам үҫешһен өсөн төбәк властары был өлкәлә инвестиция проекттарын тормошҡа ашырыу өсөн уңайлы механизмдар менән тәьмин итә. Республика Башлығы «инвестиция сәғәттәре» сиктәрендә уларға ярҙам итеү буйынса ҡарарҙарҙы шәхсән баһалай һәм ҡабул итә. 2023 йылда ғына был маҡсатҡа федераль бюджеттан 1,5 миллиард һум самаһы аҡса бүленгән.

Киләсәктә республика, илдең төрлө мөйөштәренән туристар Воскресенский ауылына килеп, күркәм тәбиғәтенә һоҡланып, тарих өйрәнеп, рәхәтләнеп ял итер, гүзәл төбәгебеҙ танылыу яулар тигән ышаныста ҡалабыҙ.

ФЕКЕР

Сергей Кувайцев, Воскресенский ауыл биләмәһе башлығы:

- Боронғо ауылдың ҡеүәте бар. Мәҫәлән, христиан динен тотоусылар өсөн һөйләүсе терелеү ҡорамына йәки «Студененький» шишмәһенә хаж маршруттарын ойошторорға мөмкин. Ай һайын «Воскресенск баҡыр иретеү заводы» арт-үҙәгенә өс меңдән ашыу кеше килә. Статистика бик шартлы булһа ла, туристар ағымының һәм ауылыбыҙға ҡыҙыҡһыныуҙың артыуын күрәбеҙ.

Бында һәр урын ҡунаҡтар өсөн эшләй. Амфитеатр фестивалдәр һәм фольклор байрамдары өсөн тәғәйенләнгән. Визит-үҙәктә геогид менән экскурсияға заказ бирергә йәки сувенир һатып алырға мөмкин. Картиналар галереяһында пейзаждар һәм натюрморттар менән йәлеп итә. Балалар өсөн уйын майҙансығы ла бар.

Әлеге ваҡытта беҙ Тор йылғаһы буйындағы ер уры биләмәһен төҙөкләндереү буйынса эш алып барабыҙ. Бында бөтә ғаилә менән ял итеү өсөн спорт майҙансыҡтары һәм мангал зоналары барлыҡҡа киләсәк.

Әҡлимә ИМАМОВА.