Өфөлә республиканың төп символын реставрациялауға әҙерләнәләр

Башҡортостандың мәҙәни мираҫ объекттарын дәүләт һаҡлауы идаралығы Өфөлә Салауат Юлаев һәйкәлен реставрациялау проекты буйынса дәүләт тарихи-мәҙәни экспертиза актын баҫтырып сығарҙы. Документацияны ҡазандың «ТСНРУ» акционерҙар йәмғиәте  эшләй, экспертизаны Санкт-Петербургтың «С.п. Бург һәм партнерҙар» яуаплылығы сикләнгән  йәмғиәте хеҙмәткәрҙәре үткәрә. Салауат Юлаев һәйкәле федераль әһәмиәттәге мәҙәни мираҫ объекты булып тора. Уны Сосланбәк Тавасиев төҙөгән. Бейеклеге яҡынса 10 м һәм ауырлығы яҡынса 40 тонна булған суйын һәйкәл 1967 йылдың ноябрендә асыла. 2020 йылдың йәйендә, Башҡорт мәҙәни мираҫын пландан тыш тикшергәндән һуң, Өфө мэрияһына объекттың тейешле торошо булмағаны өсөн 200 мең һум штраф һалына. Проектлаусылар скульптура һәм уның конструктив өлөшө «ҡабул ителмәгән һәм авария хәлендә»тигән һығымтаға килә. Бынан алда был турала Башҡортостан мәҙәни мираҫында ла белдерҙеләр.  Проектта ҡаралған эштәр һыбайлы менән атлы скульптураның ҡиәфәтен һаҡлап ҡалырға мөмкинлек бирә, юғалған элементты — геометрик биҙәктәр менән биҙәлгән ике йөрәктән сүкеп эшләнгән бляха формаһындағы күкрәксә тергеҙә. ТСНРУ һәйкәлде цех шарттарында реставрациялауҙы тәҡдим итә, уны постаменттан алып, махсус әҙерләнгән йыһазландырылған бинаға күсерә. Эске металл каркас алмаштырыла, ә һәйкәлдең суйын тышсаһы тәүге ҡиәфәтендә һаҡлана. Бынан тыш, скульптураға тарихи ҡараһыу һоро төҫ ҡайтарыла: 2005 йылда уны йәшел төҫкә буяғандар. Проект шулай уҡ постаменттың тышҡы ҡиәфәтен һаҡлауҙы, шулай уҡ тарихи яҡтан тар, ҡырҙары киҫкен ауыш мөйөшлө ҡурғандың тәүге формаһын тергеҙеүҙе күҙ уңында тота. Уҙған аҙнала Башҡортостан мәҙәниәт мираҫы начальнигы Салауат Ҡолбахтин хәбәр итеүенсә, реставрацияны быйыл ноябрҙә башлау планлаштырыла, эштәрҙең смета хаҡы 300 миллион һумға баһалана.һәйкәлде һаҡлау өсөн яуаплы Өфө Хакимиәте, Проект документацияһын килешеп, Баш дәүләт экспертизаһында подрядсыны һайлап алыу буйынса сауҙа иғлан итергә тейеш. Башкультнаследие начальнигы урынбаҫары Айнур Мөслимов хәбәр итеүенсә, проект раҫланғандан һуң эштәрҙең оҙайлығы, хаҡы һәм ваҡыты билдәле буласаҡ. Мөслимов әфәнденең мәғлүмәттәре буйынса, реставрация быйыл йыл аҙағында ғына башланыуы ихтимал. Подрядсыға «уникаль эштәр рәтен " башҡарырға тура киләсәк, тип һыҙыҡ өҫтөнә алды Башҡорт Мәҙәни мираҫы начальнигы урынбаҫары.Һәм мин ҡурҡам, архитектор — белгесе, хатта скульпторһыҙ был мөмкин булмаҫ. Һәйкәлдең ауырлығы 40 тоннанан ашыу. Был Европала өс терәк нөктәлә урынлашҡан иң ҙур ат скульптураһы. Уның физик объект булараҡ тарихи-мәҙәни ҡиммәте һәм үҙенсәлеге бәхәсһеҙ", - тип билдәләне Айнур Мөслимов. "Минең фекеремсә: һәйкәлде шунда уҡ реставрациялау зарур. Иң ҙур проблема — аттың алғы һул аяғы, ул башҡа статуяға ҡарағанда йоҡараҡ суйын ҡатламы менән ҡойолған, 20 мм урынына 14 мм.Бынан тыш, постамент бер аҙ ҡыйшайған, ул һул аяҡ яғына бара, шуға күрә уға йөкләмә ҡырҡа арта, тип аңлатма бирҙе» төҙөлөш компанияһы етәксеһе Наилә Майорова, элек һәйкәлде тикшереү менән шөғөлләнгән һәм уны реставрациялауҙы проектлаған 2019-2020 йылдарҙа.Скульптор, Рәсәй художество академияһы академигы Салауат Щербаков билдәләүенсә, һәйкәл-аналогы булмаған уникаль скульптура әҫәре. Реконструкция менән хәл ителәсәк мәсьәләләр араһында Щербаков әфәнде нигеҙ менән проблемаларҙы, тупраҡ хәрәкәте менән бәйле геологик процестарҙы, суйындан ҡойолған скульптураның ауырлығын, ҡара ҡоростан эшләнгән каркасты тутыҡмай торған каркасҡа алмаштырыуҙы атаны. Скульптураны реставрациялау, уның фекеренсә, цех шарттарында кәрәк. "Әгәр коллективыбыҙҙың профессиональ ҡатнашыуы талап ителһә, беҙ эшкә ҡушылырға әҙербеҙ»,— тип өҫтәне ул. Әңгәмәсе, реставрация ваҡытында һәйкәл урынында инсталляция урынлаштырыу урынлы булыр ине, тип фаразлай: заманса конструкция скульптура профилдәрен һүрәтләгән экран йәки полимерҙан ваҡытлыса композиция эшләү.